Obesitas neemt wereldwijd toe. De World Health Organisation spreekt zelfs van een epidemie. Een gesprek met Arnold Sikkel en Daniël van den Berg, beiden architect en partner bij EGM. Over kennisdeling en hoe de inrichting van de ruimte zorgprofessionals en patiënten ondersteunt. Met uiteindelijk één doel: zorg beter maken.
Ook in Nederland stijgt het aantal mensen met overgewicht en obesitas. Een ontwikkeling die niet alleen een enorme impact heeft op patiënten, maar ook op zorgprofessionals en onze zorggebouwen. EGM architecten heeft ervaring met het ontwerpen van ziekenhuizen in landen waar obesitas een belangrijk aandachtspunt is en daardoor meer bespreekbaar dan in Nederland. Een voordeel, want de antwoorden die we daar vonden door in gesprek te gaan met zorgprofessionals en toekomstige gebruikers, nemen we mee in onze ontwerpen voor Nederlandse ziekenhuizen.
“Obesitas is een groeiend probleem, waar we in Nederland ook mee te maken hebben. Het is een ontwikkeling die we serieus moeten nemen omdat het invloed heeft op de inrichting van onze ziekenhuizen”, zegt Arnold Sikkel. “Het is een interessant vraagstuk; complex en met vele lagen. Niet alleen lichamelijke factoren spelen een rol, maar ook psychische en sociale factoren. De afgelopen vier jaar heb ik veel ervaring opgedaan met ontwerpopgaven voor ziekenhuizen in Suriname en Curaçao, landen waar het percentage mensen met obesitas relatief hoog is. In de Caribische regio komt overgewicht veel voor. Daar hebben we het over een patiëntenpopulatie die met gemak driehonderd kilo weegt. Pas toen ik daar was, realiseerde ik me welke impact dat heeft op patiënten, maar ook op zorgprofessionals en zorggebouwen. Wist je dat de rolstoelen in Curaçao bijvoorbeeld standaard anderhalf keer zo groot zijn? En obesitas is vaak familiair. Daar moet je in het ontwerp terdege rekening mee houden.”
Obesitas heeft invloed op onze zorggebouwen en de mensen die erin werken
“En het gaat natuurlijk niet alleen om extra vierkante meters, juist niet”, vult Daniël van den Berg aan. “De omgeving heeft invloed op het welzijn en welbevinden van mensen, dat is wetenschappelijk bewezen. Daarom gaat het bij het ontwerpen van gebouwen niet alleen om functionaliteit, maar ook om sfeer en beleving. We houden bij EGM altijd voor ogen voor wie we het gebouw ontwerpen. Hoe faciliteer je bijvoorbeeld de beleving van de obese patiënt bij de wachtkamer? Of hoe bereikt de obese patiënt op een efficiënte manier de operatietafel? Het gaat hier om een kwetsbare groep patiënten en natuurlijk de extra zwaarbelaste zorgprofessionals die deze mensen verzorgen, verplegen en behandelen. Het doel is daarom de ruimte zo efficiënt, comfortabel en aangenaam mogelijk in te richten. Dat kan met daglicht en uitzicht, maar ook met materiaal- en kleurgebruik. Dat zijn allemaal factoren die invloed hebben op de beleving en het herstel van de patiënt en die medebepalend zijn voor een prettige en functionele werkomgeving.“
Arnold Sikkel: “Het gaat inderdaad niet alleen om extra vierkante meters, tegelijkertijd moet je deze wel in het ontwerp meenemen. Obesitaspatiënten gebruiken bijvoorbeeld bredere bedden. Dat betekent bredere deuren, grotere draaicirkels, maar ook grotere opslagruimtes. Een voor de hand liggende conclusie kan zijn dat eenpersoonskamers in nieuwe ziekenhuizen groter moeten zijn dan de norm. Daarmee maak je een gebouw multifunctioneel en flexibel, wat bijdraagt aan het toekomstbestendig maken van het gebouw.” Daniel van den Berg onderschrijft: “Je moet hier al aan de voorkant van het ontwerpproces over nadenken. We willen niet achteraf nog wat meters invullen die toevallig overgebleven zijn. Een integrale aanpak is hierbij van grote waarde. Door bijvoorbeeld al vanaf het begin samen te werken met de interieurarchitect krijg je een beter ontwerp. Daarom vinden we het belangrijk om goede interieurontwerpers in eigen huis te hebben.”
Ik had me voor vier jaar geleden nooit gerealiseerd dat de impact van obesitas zo manifest een ontwerpopgave zou beïnvloeden
Arnold Sikkel
“Als zorgarchitect kijk ik anders naar de wereld om mij heen”, aldus Arnold Sikkel. “Iemand met obesitas beleeft de fysieke ruimte gewoonweg anders dan het type patiënt waar het ontwerp doorgaans op is afgestemd. Een obese patiënt heeft meer bewegingsruimte nodig, reageert anders op het klimaat, vereist andere medische hulpmiddelen, etc. En dan zijn er ook nog de psychische gevolgen zoals eenzaamheid en schaamte. Het probleem is een soort sneeuwbaleffect. Bepaalde ziektebeelden worden sneller geassocieerd met obesitas dan andere. Dit betekent dat obese patiënten terecht komen op alle afdelingen van het ziekenhuis. Dus hebben we het over de gevolgen voor het ontwerpen van de inrichting van het totale ziekenhuis.”
“We kunnen die fysieke problemen van obesitaspatiënten en zorgprofessionals niet oplossen”, stelt Daniel van den Berg. “Maar we kunnen er wel voor zorgen dat we de ruimte zo inrichten dat deze hen optimaal ondersteunt. Er is niet één oplossing, want iedere vraag is uniek en daarmee ook ieder antwoord. Bij EGM is de oplossing dus altijd maatwerk.” Arnold Sikkel: “We hebben een voorsprong als het gaat om het ontwerpen van ziekenhuizen met obesitaspatiënten. Alle kennis die we hebben opgedaan vanwege de projecten in Curaçao en Suriname, nemen we mee in onze volgende ontwerpen voor Nederlandse ziekenhuizen. Die expertise willen we graag delen, zowel intern als extern. Het is een maatschappelijk probleem waar wij als architect onze werkwijze op moeten afstemmen. Alleen zo zijn wij in staat toekomstbestendig te bouwen voor onze opdrachtgevers.”