E+ Academy Brainport is een initiatief van de gemeente Eindhoven, onderwijsinstellingen en marktpartijen om kennisoverdracht te stimuleren. Bas Molenaar, architect en partner bij EGM architecten en bijzonder hoogleraar Bouw Gezondheidszorg aan de TU Eindhoven, was spreker op de eerste E+ Academy Brainport-bijeenkomst, die vergrijzing als centraal thema had. Hij kijkt terug op deze kennisdag in het Evoluon.
"Geen grote woonwijken voor vergrijzende bevolking"
"Het was een inspirerende middag. Om er een paar aspecten uit te lichten: de heer Borgman van het ministerie van VROM stelde terecht de vraag: wat betekent vergrijzing nu echt? De toekomstige 75-jarige is als persoon heel anders dan de huidige 75-jarige. Hij is vitaal, enthousiast en werkt waarschijnlijk nog gewoon. Die vergrijzing, dat gaat over u en mij, niet over onze oma en opa. Het verhaal van Thijs Edelkoort, die verschillende soorten grijs doornam, vond ik interessant omdat dit het belang van vormgeving zo duidelijk maakte; design is nu nog erg onderbelicht. In wat voor omgeving wil de toekomstige oudere wonen? Met die vraag moet je je bij stadsontwikkeling nu al bezig houden."
Vergrijzing en krimp
"Vergrijzing is een buzzword geworden dat meestal in een politieke context, dus als een maatschappelijk probleem wordt behandeld. Maar de vergrijzing is geen probleem; het biedt juist kansen. Er is namelijk geen factor zo voorspelbaar als de tijd: we weten nu al precies hoe de bevolking er over dertig jaar uit ziet. Daarvoor ontwikkelen ik en mijn studenten scenario's. We zoeken daarbij naar een verband tussen de factoren vergrijzing en krimp van de bevolking. Wat blijkt: hoe meer je inzoomt, hoe meer verschillen zichtbaar worden. Mondiaal zien we groei in het Verre Oosten en krimp in Europa. In Nederland zien we sterkere krimp langs de grenzen. En in Eindhoven zien we verschillen per wijk, waarbij soms niet duidelijk is of krimp of verschuiving de oorzaak is.
Dit soort gegevens is heel belangrijk, want wat doe je met een speciale 55+ers-flat in de stad bij krimp, dus zodra die bewoners vertrokken zijn? Dan moeten daar bijvoorbeeld jongeren net zo goed kunnen gaan wonen. Dus je moet flexibele gebouwen ontwikkelen - en geen grote wijken voor de vergrijzende medeburgers gaan aanleggen. Dit soort onderzoek levert al met al allerlei factoren op waar we eerst geen weet van hadden. Het is ontwerpend onderzoek: de analyses leiden tot strategieën, en scenario's leiden tot toetsingscriteria.
Een aantal van mijn studenten gaf een presentatie over hoe zij de vergrijzing in Eindhoven zouden willen beantwoorden. Goede, originele ideeën die werden gewaardeerd. Met één, wat mij betreft terecht kritiekpunt: een te grote focus op de oudere die zich toch wel zal redden: de zelfstandige, goed opgeleide en ontwikkelde bejaarde. Maar wat te doen voor de armere ouderen; wat voor huisvesting ontwikkel je daarvoor? En hoe vermijd je tweedeling in de zorg? Zulke vragen moeten wij ons als architecten stellen; ook wij hebben daar een verantwoordelijkheid in. Maatschappelijk geïntegreerd ontwerpen is misschien wel de essentie van ons vak. Bij EGM zien we dat als de kern van ons werk."
Armoede, zorg en dementie
"De vergrijzing kent volgens mij drie speciale aandachtspunten: armoede, zorg en dementie. Armoede: wat is menswaardige huisvesting voor de toekomstige bejaarden. Hier komen bijvoorbeeld de woningcorporaties in beeld. Zorg: de zorgverlening in ziekenhuizen is nog niet optimaal ingesteld op de bejaarde zieke. Deze heeft meestal een serie van grote en kleine aandoeningen en krijgt dan te maken met een net zo breed pakket van behandelingen en medicatie. Dat moet veel meer geïntegreerd worden, wat dus een procesopdracht is. Dementie is wellicht het grootste probleem. Daar is geen oplossing voor, terwijl de gevolgen op vrijwel alle vlakken heel groot zijn. We moeten aansluiten bij de beschikbare kennis. Dementiepatiënten function