Architectuur als fundament voor een gezond en lang leven

In de zoektocht naar een langer en gezonder leven hebben onderzoekers wereldwijd specifieke regio's geïdentificeerd waar veel mensen opvallend oud worden en in goede gezondheid verkeren. Onder leiding van Dan Buettner zijn deze gebieden bekend geworden onder de naam blue zones en omvatten Okinawa (Japan), Sardinië (Italië), Nicoya (Costa Rica), Ikaria (Griekenland) en Loma Linda (Californië, VS). Wat maakt deze regio’s bijzonder?

De inwoners delen een aantal gemeenschappelijke leefstijlfactoren die sterk bijdragen aan hun welzijn en langere levensduur. Opvallend is onder meer dat ze veel en op een natuurlijke manier bewegen, voornamelijk plantaardig eten, sterke sociale banden hebben en leven met een duidelijk doel.

 

Bij EGM architecten zijn we continu bezig met de vraag hoe de gebouwde omgeving gezondheid en welzijn kan bevorderen. Want we zijn ervan overtuigd dat de gebouwde omgeving een grote impact heeft op de manier waarop mensen leven, werken en samenkomen. Wij hebben de kans én de verantwoordelijkheid om ruimten en omgevingen te creëren die niet alleen functioneel zijn, maar ook actief bij dragen aan een maatschappij waarin we gezonder en gelukkiger kunnen samenleven.

De inzichten uit de blue zones bevestigen dat architectuur méér kan, en wat ons betreft moet, zijn dan een fysieke ruimte: een katalysator voor een energiek en vitaal leven.

 

Ruimte die beweging stimuleert

In de blue zones is beweging een vanzelfsprekend onderdeel van het dagelijks leven. De mensen gaan niet twee keer per week naar de fitness, maar tuinieren, wandelen met vrienden en lopen naar de winkel. Het stimuleren van beweging op een natuurlijke manier zit al heel lang in onze ontwerpen ingesloten. En dat gaat verder dan de lift achter uitnodigende trappen verstoppen. Zo zijn bij de Sint Maartenskliniek in Ubbergen extra brede gangen en bedtoegankelijke balkons ontworpen. De revalidatiepatiënten, die vaak in een rolstoel zitten, worden hierdoor op een comfortabele manier gestimuleerd om zelf in beweging te blijven. Ook als ze samen op pad willen gaan, of een praatje willen maken. En de kinderen in het Amalia kinderziekenhuis kunnen op het centrale plein deelnemen aan of meegenieten van theater. Digitale vloer- en wandprojecties dagen de kinderen uit om mee te bewegen. Soms alleen met de ogen of het hoofd, als het kan met het hele lichaam.

Ideeën gaan verder dan het combineren van standaardoplossingen. Ze creëren ruimten die beweging intuïtief maken en stimuleren.

 

Gezondheid is geen doel op zich, maar een vanzelfsprekende en plezierige keuze. Soms zelfs een onbewuste keuze

 

In een ziekenhuis liggen functies voor kritieke handelingen vaak dicht bij elkaar. In kantoren of zorginstellingen kunnen functies juist verder uit elkaar liggen, waardoor dat uitnodigt en uitdaagt tot een wandeling. Samen kijken we naar de beste mix van doelstellingen. We onderzoeken hoe we brede, of juist slome trappen met veel daglicht kunnen realiseren en groen kunnen integreren in looproutes waarin mensen zich vanzelfsprekend bewegen. Zo zorgen we ervoor dat gezondheid niet een doel op zich is, maar een vanzelfsprekende en plezierige keuze. Soms zelfs een onbewuste keuze.

 

Architectuur die sociale interactie ondersteunt

Naast beweging is verbondenheid een belangrijk ingrediënt voor een gezond en gelukkig leven. Dat vraagt om omgevingen en gebouwen waarin mensen zich welkom voelen — plekken waar je je net zo vrij en geborgen voelt als thuis. Binnen het Warande woonconcept, een woonplek met zorg voor ouderen, is veel aandacht geschonken aan het realiseren van uitnodigende gemeenschappelijke eet- en woonruimten. Hier ontstaan spontane ontmoetingen, mooie gesprekken en gedeelde momenten die bijdragen aan een sterk gemeenschapsgevoel. Samen eten is bij uitstek een kenmerk van de blue zones, en krijgt hier extra aandacht. Ook als iemand niet mobiel genoeg is om direct aan tafel te zitten.

 

Een uitnodigende route waar voorzieningen op aansluiten, zoals scholen, gebedshuizen, ontmoetingsplekken en het buurthuis

 

In de Rotterdamse wijk Carnisse onderzochten we – samen met een interdisciplinair team van onder andere Radboudumc en Nivel – welke ingrepen in de leefomgeving helpen om niet alleen bewoners van één zorgcomplex, maar juist ook wijkbewoners met elkaar in contact te brengen. Een van de uitkomsten is de ontwikkeling van een centrale ‘groene loper’ door de wijk: een uitnodigende route waar voorzieningen op aansluiten, zoals scholen, gebedshuizen, ontmoetingsplekken, zorggebouwen, een gezondheidscentrum en het buurthuis. Zo worden bestaande én nieuwe voorzieningen beter zichtbaar en toegankelijk voor iedereen.

 

Ook in ziekenhuizen, zoals het Radboudumc Infectieziektengebouw, vinden we het essentieel dat patiënten een gevoel van verbinding behouden. Door slim gebruik te maken van transparantie en gezamenlijke buitenruimten ontstaat een gevoel van samenhorigheid, zelfs in situaties waarin fysiek contact, vanwege verplichte isolatie, niet altijd mogelijk is.

Maar sociale interactie beperkt zich niet tot de zorg. Ook in onze ontwerpen voor kantoren en publieke ruimten zorgen we ervoor dat mensen elkaar spontaan ontmoeten. Informele werkplekken, open ontmoetingszones en een uitgekiende balans tussen open en private ruimten maken het verschil. Bij The Magnum Ice Cream Company hebben al deze ruimten een plek gekregen, want juist waar mensen samenkomen, ontstaan ideeën, energie en kansen om elkaar verder te helpen.

 

Een helende omgeving is een omgeving met natuur

In de blue zones speelt natuur een prominente rol. Denk aan tuinieren, eten uit eigen tuin en simpelweg buiten zitten voor rust en ontspanning. Voor ons is de natuur een bron van inspiratie en we integreren natuurlijke elementen in onze ontwerpen. Het positieve effect van groen op het herstelproces en de gemoedstoestand van mensen is wetenschappelijk bewezen, en wij zetten dit optimaal in.

 

Er is een speciaal oefenparcours aangelegd, maar gewoon lekker in de buitenlucht zitten kan ook

 

Het Erasmus MC heeft prachtige binnentuinen waar patiënten, bezoekers en medewerkers zich kunnen terugtrekken in een groene oase voor rust en herstel. Zelfs op de achtste verdieping kunnen patiënten genieten van het uitzicht op een natuurlijke tuin met fruitbomen. En als hun situatie het toelaat, kunnen ze de tuin in. Zelfs mét bed. Het draagt bij aan hun herstel en welzijn.

Ook in de Sint Maartenskliniek worden cliënten uitgenodigd naar buiten te gaan. Op het brede balkon en in de revalidatietuin voor een wandeling tussen bloemen en struiken. Er is een speciaal oefenparcours aangelegd, maar gewoon lekker in de buitenlucht zitten kan ook.

 

In de zorg, en ook in woonomgevingen en bij scholen zien we steeds vaker een groeiende behoefte aan natuur. We ontwerpen groene (speel)zones en gedeelde tuinen die esthetisch aantrekkelijk zijn en een directe impact op het welzijn van mensen en het klimaat in de stad hebben. De interactie met de natuur wordt zo een vanzelfsprekend onderdeel van ons dagelijks leven.

 

Zingeving en ontspanning als architectonisch uitgangspunt

Een van de belangrijkste lessen uit de blue zones is het belang van zingeving en ontspanning. Een doel hebben — zonder het te groot te maken — is van vitaal belang. Waarvoor kom jij je bed uit? Architectuur kan ruimten creëren die creativiteit stimuleren, ontmoetingsplekken waar mensen samen eten, gesprekken voeren of sporten, maar ook omgevingen die juist rust en bezinning bieden.

 

Een theater, expositieruimte en ateliers stellen hen in staat om op authentieke wijze elk dag met plezier te beleven

 

Bij het OLVG ziekenhuis ontwierpen we een kapel voor bezinning en ontspanning. Onlangs was die kapel onderdeel van een kunstinstallatie. Kunstenares Anne ten Ham transformeerde de ruimte tot ‘REFLECTION III’, waarbij ze de kapel deels onder water zette. De reflectie van het gebouw in het water gaf een extra dimensie aan de beleving, een krachtig symbool van bezinning en rust. Dit soort ruimten is essentieel, niet alleen voor patiënten, maar ook voor medewerkers die werken in een veeleisende omgeving. In het Rosa Spierhuis kunnen kunstenaars zo lang mogelijk doorgaan met het beoefenen van de kunst waarvoor ze zoveel passie voelen. Met een theater, expositieruimte en ateliers om in te werken zijn ruimten gerealiseerd die hen in staat stellen op authentieke wijze elk dag met plezier te beleven. Ook stressreductie speelt een belangrijke rol in onze ontwerpen. In de Spoedeisende Hulp van het BovenIJ Ziekenhuis hebben we de huisartsenpost en SEH samengebracht in een overzichtelijke en rustgevende omgeving. Hierdoor wordt onnodige stress vermeden en ervaren bezoekers en medewerkers een gevoel van kalmte en controle.

Daarnaast speelt zintuiglijke beleving een belangrijke rol. Geluidsabsorberende materialen, subtiele verlichting en het gebruik van natuurlijke materialen dragen bij aan een gevoel van comfort en veiligheid. Ze zorgen ook voor ontspanning door afleiding. Het zijn deze details die een ruimte niet alleen mooi maken, maar ook écht laten werken voor de gebruikers.

 

Conclusie: architectuur als fundament voor een gezonder leven

De lessen uit de blue zones tonen aan dat een gezonde leefomgeving de sleutel is tot een lang en vitaal leven. Bij EGM architecten voelen we de verantwoordelijkheid om omgevingen en plekken te creëren die bijdragen aan de gezondheid en het welzijn van de gebruikers, en die tegelijkertijd ook functioneel en duurzaam voor onze omgeving zijn. Door beweging te stimuleren, sociale interactie te bevorderen, een sterke verbinding met de natuur te leggen, stress te verminderen én preventie te ondersteunen, ontstaat architectuur die verder gaat dan enkel functioneel dienend.

 

Wij geloven dat architectuur de basis kan vormen voor een wereld waarin mensen niet alleen langer leven, maar ook beter. De principes uit de blue zones bieden waardevolle inzichten, en we vertalen die naar tastbare, betekenisvolle ruimten. Want een gezonde omgeving van morgen begint met de keuzes die we vandaag maken.

 

Voor meer informatie over de blue zones of Dan Buettner, bezoek dan www.bluezones.com

Meer weten over hoe EGM architecten gezonde gebouwen en omgevingen realiseert? Neem dan contact op via communicatie@egm.nl